Son günlerde Türkiye’nin siyasi gündemine oturan “butlan” kelimesi ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) kurultayına ilişkin “mutlak butlan” kararı ihtimali, hem hukukçular hem de kamuoyu tarafından yakından takip ediliyor. Peki, hukuki bir terim olan butlan tam olarak ne anlama geliyor? Bir siyasi parti kongresinin “butlan” ile iptal edilmesi ne gibi sonuçlar doğurur?

Butlan Nedir? Hukuki Anlamı ve Çeşitleri

Arapça kökenli bir kelime olan butlan, en temel anlamıyla “hükümsüzlük”, “geçersizlik” veya “yokluk” demektir. Hukuk dilinde ise bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü kurucu unsurlardaki veya geçerlilik şartlarındaki eksiklikler nedeniyle baştan itibaren hiçbir hukuki sonuç doğurmaması, geçersiz sayılması anlamına gelir. Yani, butlan kararı verilen bir işlem, hukuken hiç var olmamış kabul edilir.

Türk hukuk sisteminde butlan, genellikle iki ana başlık altında incelenir:

1. Mutlak Butlan: Bu, en ağır geçersizlik halidir. Bir hukuki işlemin, kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine, genel ahlaka veya kişilik haklarına aykırı olması durumunda ortaya çıkar. Mutlak butlanla sakat olan bir işlem, zamanla geçerli hale gelmez, herkes tarafından ileri sürülebilir ve hakim tarafından re’sen (kendiliğinden) dikkate alınır. Örneğin, resmi olarak evli birinin yeniden resmi nikah yapması mutlak butlanla geçersizdir.
2. Nispi Butlan: Nispi butlanda ise hukuki işlem, taraflardan birinin iradesindeki sakatlık (hata, hile, tehdit gibi) nedeniyle geçersiz kılınabilir. Ancak bu durum, sadece iradesi sakatlanan tarafça belirli bir süre içinde ileri sürülebilir. Hakim kendiliğinden dikkate alamaz.

Siyasi Parti Açısından “Butlan Kararı” Ne Anlama Gelir?

Siyasi partiler kanununa göre partiler, kongrelerini (kurultaylarını) belirli usul ve esaslara göre yapmakla yükümlüdür. Kongreler, parti içi demokrasinin işlediği, genel başkanın ve yetkili kurulların seçildiği en üst karar organlarıdır.

Bir siyasi parti kongresi hakkında “mutlak butlan” kararı verilmesi, o kongrenin en başından itibaren hukuken yok sayılması demektir. Bu durumun potansiyel sonuçları şunlardır:

• Seçimlerin İptali: Kongrede yapılan genel başkanlık, parti meclisi ve diğer tüm yetkili organ seçimleri geçersiz hale gelir.
• Alınan Kararların Hükümsüzlüğü: Kongrede kabul edilen tüzük değişiklikleri, politika belgeleri ve diğer tüm kararlar hukuki dayanağını yitirir.
• Eski Yönetimin Durumu: Kongre hiç yapılmamış sayılacağından, teorik olarak kongreden önceki yönetimin göreve dönmesi gibi karmaşık bir hukuki durum ortaya çıkar.
• Kayyum veya Çağrı Heyeti: Partinin yönetimsiz kalması durumunda, partiyi yeniden kongreye götürmek üzere bir kayyum veya Siyasi Partiler Kanunu uyarınca bir “çağrı heyeti” atanması gündeme gelebilir.

Gündemdeki Tartışma: CHP ve 38. Olağan Kurultay Davası

Türkiye siyasetinde “butlan” tartışmasını alevlendiren olay, CHP’nin 4-5 Kasım 2023 tarihlerinde gerçekleştirdiği ve Özgür Özel’in genel başkan seçildiği 38. Olağan Kurultay’a karşı açılan davadır.

Ankara 42. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülen davada, kurultayda usulsüzlükler yapıldığı iddia edilerek kongrenin “mutlak butlan” ile iptali talep edilmektedir. Mahkemenin 30 Haziran 2025’te yapılması beklenen duruşmada vereceği karar, CHP’nin geleceği açısından kritik bir öneme sahiptir.

Olası Senaryolar ve Siyasi Yankıları

• Davanın Reddi: Mahkemenin iptal talebini reddetmesi halinde, mevcut CHP yönetimi hukuken meşruiyetini koruyacak ve tartışmalar sona erecektir.
• “Mutlak Butlan” Kararı: Mahkemenin kongrenin iptaline karar vermesi ise siyasi ve hukuki bir kaosu tetikleyebilir. Bu durumda:
  • Özgür Özel’in genel başkanlığı ve mevcut Parti Meclisi’nin yetkisi hukuken düşer.
  • Kongre öncesi genel başkan olan Kemal Kılıçdaroğlu’nun durumu ve partiyi kimin yeni bir kongreye taşıyacağı belirsizlik yaratır.
  • Mevcut CHP yönetimi, bu kararı “siyasi bir müdahale” olarak nitelendirerek tanımayacaklarını ve delege iradesinin arkasında duracaklarını açıklamıştır. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, “Milletin gönlünde butlan olmamak esastır” diyerek kararın hukuki sonucundan çok siyasi meşruiyetin önemine vurgu yapmıştır.

Bu tartışma, sadece bir parti içi mesele olmaktan çıkıp, yargının siyaset üzerindeki rolü ve parti içi demokrasinin işleyişi gibi daha temel konuları da gündeme getirmiştir. Mahkemenin vereceği karar ne olursa olsun, “butlan” kelimesinin ve sonuçlarının Türkiye siyasetinde uzun süre tartışılacağı öngörülmektedir.